مسئولیت بین المللی دولت ها برای زباله های فضایی و سازوکارهای حل و فصل اختلاف های ناشی از آنها

پرتاب ماهوارة اسپوتنیک 1 در سال 1957 توسط شوروی سابق سرآغاز فعالیت های فضایی دولت ها بهحساب می­آید. اگرچه ابتدا فقط تعداد کمی از دولت ها قادر به پرتاب ماهواره و فعالیت در بخش فضا بودند، اما به تدریج دولت های بیشتری به این صنعت وارد شدند. در کنار فواید بی شمار فعالیت های فضایی برای بشریت، استفادۀ بی رویه از فضای ماورای جو باعث آلودگی فضا و محیط زیست کرۀ زمین شده است. زباله های فضایی نمونۀ بارز این آلودگی ها به شمار می­روند که علاوه بر تهدیدها و خطرهای بی شمار برای ماهواره­های در حال گردش به دور زمین، بر محیط زیست کرۀ خاکی زمین نیز آثار نامناسبی داشته­اند. هنگام تدوین معاهدات اصلی حقوق فضا، توجه اندکی به مسائل محیط زیست شد و اشاره­ای به مسئلۀ کنترل و پیشگیری از تولید زبالۀ فضایی نشد. نهادهای بین­المللی به ویژه کمیتۀ استفادۀ صلح­آمیز از فضای ماورای جو تلاش­هایی کرده اند، اما تاکنون این تلاش ها نتیجۀ رضایت بخشی نداشته است. یکی از  موضوعاتی که در معاهدات حقوق فضا برای تبیین آن تلاش شده، مسئولیت دولت ها در هنگام ورود خسارت بوده است. یکی از مهم ترین چالش های مطرح شده در معاهدات فضایی، مفهوم زبالۀ فضایی و مسئولیت دولت ها در قبال خسارات ناشی از آن است که به دلیل عدم تعریف این اشیا در معاهدات، اثبات مسئولیت دولت ها با دشواری­هایی روبه رو شده است. بنابراین، سازوکارهای حل و فصل اختلاف ها و رژیم­های مسئولیت در قبال خسارات ناشی از زباله های فضایی کارامدی لازم را ندارند و اصلاح مقررات موجود یا تدوین مقررات جدید در این خصوص ضروری است.